ERRADIOAKTIBITATEA ENERGIA ITURRI BEZALA, ZENTRAL NUKLEARRAK
Zenbait elementuren nukleoak ezegonkorrak dira, eta energia galtzen dute, hots, partikulak edo uhin elektromagnetikoak igortzen dituzte. Prozesu fisiko horri desintegrazio erradioaktibo edo erradioaktibitate deitzen zaio. Nazioarteko Sisteman erradioaktibitatea neurtzeko unitatea becquerela.
Gizakiak eguneroko zereginetan erabiltzen du erradioaktibitatea: industrian, medikuntzan, hidrologian, arkeologian eta abarretan.
Industriak elektrizitatea lortzeko ez ezik, beste aplikazio asko lortzeko erabiltzen du erradioaktibitatea: γ izpiak, adibidez.
Medikuntzan ere modu askotan erabiltzen da erradioaktibitatea. Minbiziaren aurkako terapeutikan, adibidez, kobalto-bonbak erabiltzen dira.
Zenbait elementuren nukleoak ezegonkorrak dira, eta energia galtzen dute, hots, partikulak edo uhin elektromagnetikoak igortzen dituzte. Prozesu fisiko horri desintegrazio erradioaktibo edo erradioaktibitate deitzen zaio. Nazioarteko Sisteman erradioaktibitatea neurtzeko unitatea becquerela.
Gizakiak eguneroko zereginetan erabiltzen du erradioaktibitatea: industrian, medikuntzan, hidrologian, arkeologian eta abarretan.
Industriak elektrizitatea lortzeko ez ezik, beste aplikazio asko lortzeko erabiltzen du erradioaktibitatea: γ izpiak, adibidez.
Medikuntzan ere modu askotan erabiltzen da erradioaktibitatea. Minbiziaren aurkako terapeutikan, adibidez, kobalto-bonbak erabiltzen dira.
ZENTRAL NUKLEARREN ARGAZKIAK
Hona hemen erradioaktibitatearen eta zentral nuklearrei buruzko informazioa daukan web-orri bat:
Hemen dago energia nuklearrari buruzko web-orri bat:
Hona hemen Fukushiman gertatu zen istripu nuklearrari buruzko bideo bat:
Hona hemen energia nuklearraren historiari buruzko bideo bat:
Hona hemen Chernobyleko istripu nuklearrari buruzko bideo bat:
Hona hemen zentral nuklear baten hiru zirkuituak azaltzen dituen bideo bat:
KORRONTE ELEKTRIKOA
KORRONTE ELEKTRIKOA DA KARGA ELEKTRIKOAK EROALEAN ZEHAR PASATZEA; EROALE HORRETAKO BI PUNTUREN ARTEKO KARGETAN DESOREKA GERTATZEN DENEAN DUGU KORRONTEA . ALDIZ, KARGAK OREKATZEN DIRENEAN, KORRONTEA ETEN EGITEN DA.
KORRONTE ELEKTRIKOAREN ERABILERA:
Efektu termikoa: Hari batetik korronte elektrikoa igarotzen denean, haria berotu egiten da (hau da, Joule efektua). Higitzen ari diren elektroiek haria osatzen duten partikulekin talka egiten dutelako sortzen da efektu hori.
Joule efektua askatutako bero kopurua korrontearen intentsitatearen karratuarekiko eta eroalearen erresistentziarekiko zuzenki proportzionala da:
Q =I^2 x R x t
Non:
Q = beroa, Jouletan den,
I = korrontearen intentsitatea, anperetan den,
R = erresistentzia, ohmetan den,
t = denbora, segundutan den.
Joule efektuak ez dauka korrontearen norantzarekiko menpekotasunik.
Erlazio hau Jouleren lehen legea edo Joule-Lenz legea izenekin ezagutzen da. Izena bere aurkitzaileagatik datorkio, James Prescott Joule (1818-1889) fisikari britainiarra.
Joule efektuaren erabilpen praktikoaren adibide batzuk bonbilletan harizpia berotuz argia sortzea, labe elektrikoetan beroa sortzea, edo fusible baten korronte altuegia dagoenean fusiblea erre eta korrontea etetea dira.
Efektu termikoa: Hari batetik korronte elektrikoa igarotzen denean, haria berotu egiten da (hau da, Joule efektua). Higitzen ari diren elektroiek haria osatzen duten partikulekin talka egiten dutelako sortzen da efektu hori.
Joule efektua askatutako bero kopurua korrontearen intentsitatearen karratuarekiko eta eroalearen erresistentziarekiko zuzenki proportzionala da:
Q =I^2 x R x t
Non:
Q = beroa, Jouletan den,
I = korrontearen intentsitatea, anperetan den,
R = erresistentzia, ohmetan den,
t = denbora, segundutan den.
Joule efektuak ez dauka korrontearen norantzarekiko menpekotasunik.
Erlazio hau Jouleren lehen legea edo Joule-Lenz legea izenekin ezagutzen da. Izena bere aurkitzaileagatik datorkio, James Prescott Joule (1818-1889) fisikari britainiarra.
Joule efektuaren erabilpen praktikoaren adibide batzuk bonbilletan harizpia berotuz argia sortzea, labe elektrikoetan beroa sortzea, edo fusible baten korronte altuegia dagoenean fusiblea erre eta korrontea etetea dira.
Joule efektuak zenbait ondorio kaltegarri ditu, hariak berotu egiten dira-eta. Esaterako, ordenagailuen mikroprozesadoreetan; martxan dagoenean, asko berotzen dira, eta etengabe aireztatu behar dira, ez matxuratzeko.
Baina Joule efektuaren eraginez sortutako beroa baliatzen badugu, ondorio positibo asko ditu. Etxetresna elektriko gehienek, sorturiko beroa zerbitzua emateko erabiltzen dute.
Baina Joule efektuaren eraginez sortutako beroa baliatzen badugu, ondorio positibo asko ditu. Etxetresna elektriko gehienek, sorturiko beroa zerbitzua emateko erabiltzen dute.
KORRONTEAREN ARGI-EFEKTUA
Orain dela mende asko, gizakiek argi naturala edo erregaiak erretzean sortutako argia erabiltzen zuten. Orain, argi artifiziala elektrizitatetik ateratzen da.
Orain dela mende asko, gizakiek argi naturala edo erregaiak erretzean sortutako argia erabiltzen zuten. Orain, argi artifiziala elektrizitatetik ateratzen da.
GORITASUN-LANPARAK
Metalak asko berotzen direnean, goritu egiten dira; hau da, argia igortzen dute. Goritasun-bonbilletan, wolframioa 2.200 gradu zentigradu inguruko tenperaturara iristen da korrontea igarotzean, eta argia igortzen du.
Kablea oso mehea bada, hala nola bonbillen harizpikoa, izugarri berotzen da eta, horren ondorioz, argi egiten du. Hala ere, energia zati handia bihurtzen da bero. Bonbilla arrunt batean, energiaren % 80a galtzen da bero bihurtuta.
Metalak asko berotzen direnean, goritu egiten dira; hau da, argia igortzen dute. Goritasun-bonbilletan, wolframioa 2.200 gradu zentigradu inguruko tenperaturara iristen da korrontea igarotzean, eta argia igortzen du.
Kablea oso mehea bada, hala nola bonbillen harizpikoa, izugarri berotzen da eta, horren ondorioz, argi egiten du. Hala ere, energia zati handia bihurtzen da bero. Bonbilla arrunt batean, energiaren % 80a galtzen da bero bihurtuta.
LANPARA FLOURESZENTEAK
Lanpara floreszenteak (kontsumo txikiko lanaprak) gas bat ionizatzen da, eta horrek elektroiak askatzen ditu eta elektroiak argi ultramorea igortzen dute. Argiak talka egiten du lanpararen hormekin, eta hormetatik argi ikusgaia igortzen da.
Kontsumo txikiko lanpara batek potentzia elektriko bereko goritasun-lanpara batek baino bost aldiz argi gehiago igortzen du.
Lanpara floreszenteak (kontsumo txikiko lanaprak) gas bat ionizatzen da, eta horrek elektroiak askatzen ditu eta elektroiak argi ultramorea igortzen dute. Argiak talka egiten du lanpararen hormekin, eta hormetatik argi ikusgaia igortzen da.
Kontsumo txikiko lanpara batek potentzia elektriko bereko goritasun-lanpara batek baino bost aldiz argi gehiago igortzen du.
LED DIODOAK
LED (Light Emitting Diode) diodoetan, elektroiak energia-maila batetik bestera erortzen dira, energia-aldea argi moduan igorriz. Diodoak goritasun-lanparak eta lanpara fluoreszenteak baino eraginkorragoak dira, baina baita garestiagoak ere.
LED (Light Emitting Diode) diodoetan, elektroiak energia-maila batetik bestera erortzen dira, energia-aldea argi moduan igorriz. Diodoak goritasun-lanparak eta lanpara fluoreszenteak baino eraginkorragoak dira, baina baita garestiagoak ere.
KORRONTEAREN EFEKTU MAGNETIKOA
1820an Hans Christian Oerstedek (1777-1851) ikusi zuen korronte elektriko batek gertu zegoen iparrorratz baten orratza higiarazi zuela. 1831. inguruan, Michael Faradayek (1791-1867) egiaztatu zuen magnestimoak elektrizitatea sor dezakeela. Espira batean iman bat higitzean korronte elektrikoa sortzen da.
Korronte elektrikoak imanen antzera jarduten du: erakarpen- eta aldarapen-indarrak eragiten dizkie beste iman edo beste korronte elektriko batzuei.
Oersted eta Faraday fisikarien lanei esker, imanak higituz elektrizitatea sortu zuten. Gaur egun, zentral elektrikoetan baliatzen da.
1820an Hans Christian Oerstedek (1777-1851) ikusi zuen korronte elektriko batek gertu zegoen iparrorratz baten orratza higiarazi zuela. 1831. inguruan, Michael Faradayek (1791-1867) egiaztatu zuen magnestimoak elektrizitatea sor dezakeela. Espira batean iman bat higitzean korronte elektrikoa sortzen da.
Korronte elektrikoak imanen antzera jarduten du: erakarpen- eta aldarapen-indarrak eragiten dizkie beste iman edo beste korronte elektriko batzuei.
Oersted eta Faraday fisikarien lanei esker, imanak higituz elektrizitatea sortu zuten. Gaur egun, zentral elektrikoetan baliatzen da.
KORRONTEAREN EFEKTU MEKANIKOA. MOTOR ELEKTRIKOA
Korronte elektrikoak imanen antzera jarduten duenez, korronte elektriko batetik gertu imanak jartzen baditugu, higidura sor dezakegu. Motor elektrikoetan haril batetik korronte elektrikoa igaroarazi eta korronte horrek iman baten antzera jarduten du; harilaren aldamenean imanak jarri ezkero, harila biratuko da, eta motorraren ardatza ere bai. Engranajeen eta beste mekanismo batzuen bidez transmiti daiteke, biratzeko.
Motor elektrikoak hainbat gauzetan erabili: garraiobideetan, lanabes elektrikoetan, etxetresna elektrikoetan…
Korronte elektrikoak imanen antzera jarduten duenez, korronte elektriko batetik gertu imanak jartzen baditugu, higidura sor dezakegu. Motor elektrikoetan haril batetik korronte elektrikoa igaroarazi eta korronte horrek iman baten antzera jarduten du; harilaren aldamenean imanak jarri ezkero, harila biratuko da, eta motorraren ardatza ere bai. Engranajeen eta beste mekanismo batzuen bidez transmiti daiteke, biratzeko.
Motor elektrikoak hainbat gauzetan erabili: garraiobideetan, lanabes elektrikoetan, etxetresna elektrikoetan…
KORRONTEAREN EFEKTU KIMIKOA
Humphry Davy (1778-1829) esperimentu elektrokimikoak egin zituen. 1843an zilarra eta beste metal preziatu batzuk erabiltzen ziren metal merkeagoak estaltzeko. Geroago, nikel-bainuak (nikeleztatzea) ematen hasi ziren. Lehen kromo-bainua (kromatzea) 1925. urtearen inguruan egin zen.
Korronte elektrikoa objektu metalikoak beste metal baten geruza estaltzeko aprobetxa daiteke. Teknika horri galvanoplastia esaten zaio.
Hainbat funtzio daude:
Humphry Davy (1778-1829) esperimentu elektrokimikoak egin zituen. 1843an zilarra eta beste metal preziatu batzuk erabiltzen ziren metal merkeagoak estaltzeko. Geroago, nikel-bainuak (nikeleztatzea) ematen hasi ziren. Lehen kromo-bainua (kromatzea) 1925. urtearen inguruan egin zen.
Korronte elektrikoa objektu metalikoak beste metal baten geruza estaltzeko aprobetxa daiteke. Teknika horri galvanoplastia esaten zaio.
Hainbat funtzio daude:
- Gainazal metalikoak korrosiotik babestea.
- Pieza metaliko bat estalki erakargarri batez apaintzea.
- Propietate elektrikoak edo optikoak hobetzea.